اسیدها:اسیدها مزه ای ترش دارند.اسیدها خورنده هستند.همه ی اسیدها یون های هیدروژن

یاهیدرونیوم(+H) دارندکه به آن عامل اسیدی هم گفته می شود.اسید ماده ای است که هنگام

حل شدن در آب یون های هیدرونیوم تولیدمی کنند.اسیدهای قوی یون هیدروژن زیادی تولید

می کنند.

نکته:هر گاه اسیددر آب حل شود یون های مثبت ومنفی آن از هم جدا می شود(یونیزه می

شود)به همین علت می توانند الکترولیت باشند.اسیدها پس از حل شدن در آب رسانای جریان

الکتریسیته هستند زیرا در محلول آبی آن ها یون وجود دارد.

نکته:اکسیدهای نافلزی در آب خاصیت اسیدی دارند:  

 CO2+H2O______>H2CO3                   کربنیک اسید

                         درنوشابه های گاز دار وجود دارد

SO3+H2O______>H2SO4                     سولفوریک اسید(جوهرگوگرد) 

                 الکترولیت باتری ماشین ودرصنعت مس

N2O3+H2O_______>HNO3                   نیتریک اسید(جوهرشوره)   

                    مهمات سازی و ساخت مواد منفجره

 HCl+H2O________>HCl                      هیدروکلریک اسید(جوهر نمک)  

                       در جرمگیری سطوح ودر معده

  بازها:باز ماده ای است که می تواند با گرفتن یون+H اسید ها را خنثی کند.برخی از بازها قلیا

هم هستند.(قلیا به بازی است که در آب حل می شود)

همه ی قلیاها دارای یون هیدروکسید -OH هستند که به آن عامل بازی گفته میشود.(OH+فلز)

نکته:از حل شدن اکسید های فلزی در آب باز تشکیل می شود.

Na2O+H2O_______>2NaOH            سدیم هیدروکسید(سود سوز آور)   

                  تهیه صابون-گردباز کننده فاضلاب

CaO+H2O________>Ca(OH)2         کلسیم هیدروکسید     

                                      تهیه سیمان

MgO+H2O________>Mg(OH)2        منیزیم هیدروکسید

نمک ها:گروهی بزرگ از ترکیبات شیمیایی هستند.اگر به جای هیدروژن اسیدها فلز قرار گیرد

ترکیب حاصل نمک است.

اسید+فلز   __________> نمک+گاز هیدروژن

مثال:کلسیم کربنات یا آهک(CaCO3 )    

       کلسیم سولفات یا گچ(CaSO4)  

       مس سولفات( CuSO4)

آیا میتوانید فقط با استفاده از یک ترازو ویک آدامس بدون داشتن هر وسیله یا ماده ی دیگری درصد

شکر موجود در آدامس را اندازه گیری کنید؟

آره اینکه کاری ندارد.ابتدا جرم خودمان را اندازه می گیریم سپس آنقدر آدامس را می جویم که بی

مزه شود ادامس را رهان خارج کرده و دوباره جرم خودمان را اندازه می گیریم با استفاده از اختلاف

جرممان قبل از جویدن ادامس و بعد از جویدن آن و انجام محاسبات لازم درصد شکر موجود در

آدامس را به دست می آوریم!

دبیر شیمی موقع تدریس یهو از دانش آموزی که حواسش جای دیگری بود پرسید:سحر حواست کجاست؟

سحر دست پاچه گفت:خانم حواسم پیش شماست!

معلم با عصبانیت پرسید:اگه حواست پیش منه بگو ببینم ترکیب های یونی به جز آنیون چه یون دیگه ای دارند؟

سحر بلافاصله گفت:خانم اجازه هم آن یون دارند و هم این یون!!!

دانش آموزی از من پرسید:خانم اجازه چرا واکنش پذیری فلزهای قلیایی از فلزهای قلیایی خاکی بیشتره؟

حکایتی از ادبیات کلاسیک کشورمان با این مضمون براش تعریف کردم:فرزندتوانگری به فرزند درویشی طعنه زد که قبر پدر تو مشتی خاک وگچ است اما قبر پدر من مجلل و باشکوه سر پا ایستاده است.فرزند درویش بلافاصله در جوابش گفت:تا پدر تو بخواهد از زیر این همه آهن و سنگ های قیمتی بیرون بیاید پدر من به بهشت رسیده است.

در اینجا نیز تا فلزهای قلیایی خاکی بخواهند دو الکترون لایه ی ظرفیت خود را از دست دهن و به آرایش پایدار گازهای نجیب برسند فلز های قلیایی با از دست دادن فقط یک الکترون فوری این کار را انجام میدهند.

امیدوارم در سال جدید:

1-هیدروژن از خر شیطون پیاده بشه و عنصر دیگه ای رو تو خونش راه بده!

2-لانتانیدها و آکتنیدها هم که از حاشیه نشینی خسته شدن بالاخره به داخل جدول راه پیدا کنن!

3-اتم گازهای نجیب (خصوصاسه تا عنصر بالای این گروه)با اتمهای دیگه پیوند تشکیل بدن!

4-امیدوارم امسال کاتالیز گرهاسرعت واکنش های رفت رو یه کم بیشتر از برگشت زیاد کنن!

براي نمايش نوع عنصرها و تعداد اتم هاي سازنده تركيب شيميايي از كنار هم قرار دادن نماد شيميايي آن عنصرها استفاده مي شود. با اين كار عبارتي بدست مي آيد كه فرمول شيميايي ناميده اند.    

براي مثال همانطور که در کتاب ذکر شده اكسيژن و نيتروژن را به ترتيب با فرمول هاي شيميايي O2 ، N2 و نيز كربن دي اكسيد آب را به ترتيب با فرمول هاي شيميايي H2O, CO2 نشان مي دهند.

همانگونه كه مشاهده مي كنيد فرمول شيميايي آب H2O است. در اين فرمول H نماد شيميايي هيدروژن و o نماد اكسيژن است. در ضمن عدد 2 تعداد اتم های هیدروژن موجود در هر مولکول آب را نشان میدهد. در فرمول شیمیایی از نوشتن عدد ۱ خودداری میشود.

مثلا H₂SO₄ فرمول شيميايي سولفوريك اسيد است. اين فرمول نشان مي دهد كه اين ماده از سه عنصر ئيدروژن، گوگرد و اكسيژن تشكيل شده است و در هر مولكول آن دو اتم ئيدروژن،يك اتم گوگرد و چهار اتم اكسيژن وجود دارد.     

پیوند کووالانسی:

همانطور که گفته شد مبادله ی الکترون راهی برای رسیدن به آرایش هشت تایی معرقی شد اما همواره برای اتم ها این کار شدنی نیست.در مولکول های دوتایی مانندO2 -  Cl2   -F2    N2 و.... کدام اتم دهنده و کدام گیرنده ی الکترون است؟

لوییس برای توجیه چگونگی تشکیل این مولکول ها اشتراک تعدادی از الکترونهای لایه ی والانس را پیشنهاد کرد وپیوند به وجود آمده از این اشتراک الکترون ها را کووالانسی نامید.

نکته:در زبان یونانی پیشوندکو به معنی اشتراک و والانس الکترون های لایه ی آخر است.

بر پایه ی این تئوری هر اتم ناچار است به تعداد اختلاف الکترون های لایه ی والانس خود تا عدد 8 الکترون به اشتراک بگذارد.

الکترونهای مشترک بین دو اتم سبب می شوند آن اتم ها کنار هم باقی بمانند و اصطلاحا می گوییم بین دو اتم پیوند به وجود آمده است که به آن پیوند کووالانسی می گویند.

از اشتراک الکترون و تشکیل پیوند بین دو یا چند اتم مولکول به دست می آید.به چنین ترکیبی ترکیب مولکولی گویند.

پیوند داتیو یا پرسود:

در برخی مولکول ها به نظر می آید که هر دو الکترون لازم برای تشکیل پیوند را یکی از اتم ها به اشتراک گذاشته و دیگری تنها پذیرنده ی الکترون بوده است.

یکی از این مولکول ها یون آمونیوم است.(NH4+)

برای تشکیل چنین پیوندهایی وجود دو شرط لازم است:

1-اتم پذیرنده ی الکترون جا برای پذیرش الکترون داشته باشد یعنی در لایه ی والانس آن کمتر از 6 الکترون وجود داشته باشد.

2-اتم دهنده ی الکترون جفت الکترون نا پیوندی در لایه ی والانس خود داشته باشد.

در مولکولهایی مانندSO2-SO3-O3 و ... چنین پیوندهایی وجود دارد.

انواع پیوند کووالانسی از نظر خواص الکتریکی:

الف-قطبی:در این پیوند اتمی که چگالی بیشتری دارد(عناصرنافلزبالای هر گروهوعناصرسمت راست هر تناوب)الکترون های ناپیوندی را بیشتر به سمت خود جذب میکند ودر نتیجه پراکندگی ابرالکترونی یکنواخت نبوده و اندکی بار منفی و اتم  دیگر اندکی بار مثبت خواهد یافت.مانند آب

ب-ناقطبی:در این پیوندپراکندگی ابرالکترونی پیوندی روی دو اتم و اطراف هسته ی های آن هایکنواخت است

ج-پیوند هیدروژنی:هنگامی تشکیل می شود که ساده ترین عنصر یعنی هیدروژن به فلوئور-اکسیزن و یا نیتروژن که تمایل زیادی به جذب الکترون دارند متصل باشد.در این حالت بار موجود روی اتم هیدروژن یک مولکول می تواند بار جزئی موجود روی اتم اکسیژن یا فلوئور یا نیتروژن مولکول دیگر را جذب کند.

نام گذاری پیوند های کووالانسی:

ابرای نام گذاری این نوع پیوندها ابتدا نام نافلز با ظرفیت بیشتر و سپس نام نافلز با ظرفیت کمتر را می آوریم و به آن لفظ((ید))اضافه می کنیم.

مثال:CO2:کربن دی اکسید           CCl4:کربن تترا کلرید          N2O4:دی نیتروژن تترا اکسید

شمارش یونانی:1-مونو      2-دی       3-تری       4-تترا      5-پنتا        6-هگزا       7-هپتا     8-اکتا    9-ننا    10-دکا

نکته:اگر فرمول مولکول مورد نظر تنها یک اتم از عنصر اول داشته باشداز به کار بردن پیشوند مونو خودداری میکنیم.مثلا در کربن دی اکسید برای کربن پیشوند مونو را به کار نمی بریم.(CO2)

1-پیوندهای یونی در نمک ها-اکسیدهای فلزی-برخی بازها

2-پیوندکووالانسی:در ترکیب های مولکولی مانند آب-شکر-الکل ها-پلیمرها

3-پیوندفلزی:در فلزها و آلیاژهای فلزی

ا ویژگی های شیمیایی اتم ها به آرایش الکترونی و تعداد الکترونهای لایه والانس آن ها بستگی دارد.به جز هلیم که لایه والانس آن با 2 الکترون پر می شود لایه ی والانس سایر عناصر گروه 8 (گازهای نجیب)همگی با 8 الکترون تکمیل می شود.واکنش پذیری بسیار کم این عناصرنشانه ی پایداری شیمیایی زیاد آنهاست.پس می توان هشت تایی بودن الکترون های لایه ی والانس و پایداری شمیایی را لازم وملزوم هم دانست.

یعنی میزان تمایل اتم ها برای رسیدن به آرایش الکترونی هشت تایی معیار واکنش پذیری آن هاست.

1-پیوند یونی:یکی از راه های رسیدن یک عنصر به آرایش هشت تایی شرکت در پیوند یونی و مبادله ی 1 -2 ویا چند الکترون است.

مثال:سدیم کلرید یا نمک طعام از واکنش مستقیم فلز سدیم مایع با گاز کلر که شامل مولکول های دو اتمی Cl2است به دست

 می آید.

با نگاهی به انرژی یونش این دو عنصر در میابیم که اتم کلر تمایل زیادی برای در اختیار گذاشتن الکترون ندارد ولی انرژی یونش سدیم کم است و این می رساند که از اتم سدیم به آسانی می توان الکترون لایه ی والانس را جدا کرد.

نیجه فداکاری اتم سدیم تبدیل شدن آرایش الکترونی لایه ی والانس آن به آرایش الکترونی هشت تایی مانندگاز نئون است ولی برابری بارهای مثبت ومنفی آن به هم خورده است.

حاصل برابری بارهای مثبت ومنفی خنثی بودن اتم سدیم است ولی هنگام شرکت در واکنش تنها یک الکترون آن به اتم کلر منتقل می شود ولی تعداد پروتون های آن ثابت می ماند.بنابراین مقدار بار مثبت این ذره از بار منفی یک واحد بیش تر است.به چنین ذره ای یون مثبت یا کاتیون گفته می شود.

روی اتم کلر یک واحد بار منفی باقی می ماند(یک الکترون گرفته است)پس خنثی نبوده و بار منفی دارد.به چنین ذره ای یون منفی یا آنیون می گوییم.

ویژگی های ترکیبات یونی:

1-ویژگی های شیمیایی:

نیروی ربایشی بین یونهای با بار مخالف باعث ایجادپیوندی شیمیایی به نام پیوند یونی یا الکترووالانسی می شود

عناصر گروه یک با گاز نجیب پیش از خود به اندازه ی یک الکترون ویک پروتون اختلاف دارند که با از دست دادن یک الکترون و انتقال آن به اتم گیرنده ی الکترون به یون با(+1)تبدیل می شود و آرایش الکترونی آن ها مانند گاز نجیب پیش از خودشان می شود.

نکته:اتم های کربن-بور و سیلیسیم به یون تبدیل نمی شوند و به شکل دیگری در ترکیب ها شرکت می کنند.

به ترکیب های یونی اصطلاحا نمک می گوییم با این شرط که:

الف-یون منفی آن O.-2 ویا OH-نباشد.

2-ب-یون مثبت آن H+ نباشد.

ویژگی های فیزیکی:

1-در حالت جامد دارای شبکه ی بلوری یا کریستالی هستند.

نیروی ربایشی بین بارهای ناهمنام در یک ترکیب یونی(نیروی ربایش الکترواستاتیکی)باعث تشکیل شبکه ی بلوری می شود که بر پایداری بیشتر یک ترکیب یونی می افزاید.

نکته:تعداد یون ناهمنام که هر کدام از یون ها را در شبکه احاطه می کند عدد کوئوردیناسیون آن یون نام دارد که به عواملی چون بار یونه-اندازه وساختار بلوری آن ها بستگی دارد.

2-سخت و شکننده هستند.

وارد کردن هر ضربه یا ایجاد ارتعاش می تواند سبب جابجایی گروهی از یون ها از موقعیت خود شود.اگر ضربه به اندازه ای باشد که بتواند یون ها را تا جایی جابجا کندکه یون های هم نام برای لحظه ی کوتاهی در برابر هم قرار بگیرند نیروهای ربایش الکتریکی به رانش تبدیل شده و نتیجه ی آن شکستن یا خرد شدن جسم است.

3-نقطه ی ذوب و جوش بالایی دارند.

نیروی ربایش قوی بین یون های ناهمنام عامل زیاد بودن نقطه ی ذوب وجوش این ترکیب ها است.

4-محلول آبی یا مذاب آن ها رسانای نسبتا خوبی برای برق است.

جا به جایی یون ها در محلول آبی یا در حالت مذاب با انتقال بار الکتریکی و جریان یافتن الکتریسیته همراه است.(الکترولیت هستند)

نام گذاری ترکیبات یونی:

برای خواندن نام این ترکیبات ابتدا نام فلز را آورده سپس نام نافلز را می آوریم و لفظ ((ید))را به آن اضافه می کنیم.

مثال:NaCl سدیم کلرید

  Mgoمنیزیم اکسید

نکته:با افزودن پسوند((ید))نام برخی از عناصر تغییراتی جزئی می یابند:

فسفر+ید=فسفید                      سولفور+ید=سولفید                                                          اکسیژن+ید=اکسید 

نیتروژن+ید=نیترید                        هیدروژن+ید=هیدرید            کربن+ید=کربید

انرژی یونش:

مقدار انرژی لازم برای برداشتن الکترونی که سست ترین اتصال را با یک اتم گازی شکل را دارد انرژی یونش نامیده می شود.

اتم گازی+انرژی_____>یون گازی + الکترون

اصطلاح انرژی یونش در مورد جدا شدن سست ترین الکترون اتمی که یک یا چند الکترون خود را از دست داده باشد(یعنی یک یون)نیز به کار می رود که به آن دومین انرژِی یونش گفته می شود.

بدیهی است دومین انرژی یونش بیشتر از اولین انرژِی یونش است زیرا در این حالت باید از یک یون مثبت الکترون جدا کنیم و برای این کار باید بر جاذبه قوی الکتریکی بین بارهای منفی و مثبت غلبه کنیم.

واحد انرژی یونش کیلو ژول بر مول است.

نکته:زیاد شدن ناگهانی انرژی یونش بین برخی مرحله ها گواه لایه لایه بودن یا متفاوت بودن فاصله ی الکترون ها از هسته است.الکترون هایی که از هسته دورترند با انرژی کمتری جدا می شوندولی برای کندن الکترن های نزدیک تر به هسته به انرژی بیش تری نیاز است.

مثال:برای کندن اولین الکترون از اتم هلیوم(با دو الکترون و دو پروتون)2372 کیلوژول بر مول وبرای کندن دومین الکترون5250 کیلوژول بر مول انرژی لازم است.

آرایش الکترونی:

 آرایش الکترونی نحوه ی چیدن الکترونها در اوربیتال های اطراف هسته را نشان میدهد.(اوربیتال فضایی است که احتمال حضور الکترون در آن بیشتر است).

مغهوم لایه والانس یا ظرفیت:ویژگی های شیمیایی وبرخی ویژگی های فیزیکی یک عنر به تعدادالکترون های لایه ی آخر آن بستگی دارد.به این لایه لایه والانس یا ظرفیت می گویند.

گام نخست:چیدن حروف نماینده ی لایه ها یا سطوح انرژی از چپ به راست :K      L       M       N      هسته(+)

 گام دوم:گنجایش هر لایه:

گام سوم:پر کردن لایه ها از چپ به راست:

به یاد داشته باشیم پس از اینکه لایه ی سوم یعنی M هشت الکترون دریافت نماید الکترون های نوزدهم وبیستم را در لایه ی N قرار می دهیم و سپس الکترون های 21 تا 30 را به لایه یM اضافه می کنیم.

پتاسیم با 19 الکترون:(k:2    L:8     M:8     N:1)

کلسیم با 20 الکترون:(K:2    L:8     M:8     N:2)

اسکاندیم با 21 الکترون:(K:2   L:8      M:9    N:2)